Wstęp

Dzienny Dom Pobytu w Nysie im. Jerzego Kozarzewskiego jest jednostką organizacyjną Gminy Nysa. Działa na podstawie obowiązujących przepisów prawa :ustawy o pomocy społecznej, ustawa o finansach publicznych jak również  statutu będącego załącznikiem do Uchwały Rady Miejskiej w Nysie,  Regulaminu Organizacyjnego.

Placówka jest jednostką organizacyjną systemu pomocy społecznej  w Gminie Nysa, która jest podległa Burmistrzowi i Radzie Miejskiej.

Dzienny Dom Pobytu w Nysie z uwagi na to, iż jest samodzielną jednostką budżetową w myśl ustawy o finansach publicznych jest budżetowany brutto.  Zaletą budżetowania brutto jest pokrywanie wydatków niezależnie od wysokości osiąganych przez daną jednostkę przychodów.

W praktyce oznacza to, iż nieprzekraczalne są jedynie wydatki określone w Planie finansowym, natomiast przychody stanowią jedynie prognozę i nie muszą być rygorystycznie realizowane.

Działalność Dziennego Domu Pobytu w Nysie  finansowana jest:

-         ze samodzielnie wypracowanych środków -  w 87,9 %

-         ze środków budżetu miasta,                           -   w 12,1 %

-         ze środków pozabudżetowych.

Ustawa o pomocy społecznej definiuje Dzienny Dom jako lokalny ośrodek wsparcia powołany do świadczenia usług opiekuńczych dla emerytów i rencistów.

Zgodnie z założeniami statutowymi  Placówka realizuje ponadto zadania gminy w zakresie dożywiania podopiecznych Ośrodka Pomocy Społecznej jak również dzieci i młodzież szkolną uczęszczającą do szkół na terenie gminy.

W pierwszej połowie 2004r. Dzienny Dom Pobytu w Nysie, zgodnie
 z nałożonymi zadaniami statutowymi, zorganizował i prowadził do kwietnia ubiegłego roku Środowiskowy Dom Samopomocy w Nysie.

Analiza grup społecznych, które są objęte wparciem DDP
     w Nysie.

 Diagnoza sytuacji demograficzno – społecznej.
Konsekwencje starzejącej się struktury demograficznej

Rozwój demograficzny na terenie Gminy Nysa pozostaje w ścisłym związku z czynnikami makrospołecznymi, zachodzącymi w całym kraju.

Wielce niepokojącym zjawiskiem jest fakt postępującego procesu  szybkiego spadku dzietności kobiet. Począwszy od 1989r. liczba urodzeń nie zapewnia już ciągłości zastępowalności pokoleń. Ta tendencja spadkowa utrzymuje się do chwili obecnej. Jedną z podstawowych przyczyn spadku urodzeń, obok aspektu  społeczno – ekonomicznego, jest deformacja demograficznej struktury ludności Polski w tym Gminy Nysa, co oddziaływuje trwale na potencjał demograficzny obecnie jak również w przyszłości. Deformacje te spowodowały długotrwałe zmiany strukturalne w populacji, przekształcając wykształcony na przełomie XIX i XX wieku typ demograficznej struktury progresywnej w typ struktury zastojowej, który pod koniec lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych przyjął tendencję przeobrażania się w typ struktury regresywnej.

Zjawisku temu towarzyszy stale postępujący proces starzenia się społeczeństwa

i zahamowania wzrostu ludności.

Tabela nr 1 Liczba ludności w woj. opolskim w latach 2000 – 2015r.

Tabela nr 2 Ludność w poszczególnych grupach wiekowych w latach
                2000 - 20015

* w trakcie opracowywania

W latach 2010 – 2015 w wiek starości demograficznej wejdą roczniki wyżu demograficznego z lat pięćdziesiątych. Również w następnych latach na terenie całego kraju, w tym również na terenie Nysy najbardziej dynamicznie będzie rozwijała się analizowana grupa ludności. W województwie opolskim do 2030 roku liczba ludności w wieku poprodukcyjnym wzrośnie o 111,7 tys. osób, tj. o 74,8%. Odsetek osób w wieku emerytalnym wzrośnie z 13.7% do          25,4 %  ogólnej liczby mieszkańców województwa. W związku z powyższym

do 2030r. co czwarta osoba będzie w wieku emerytalnym,  podczas gdy w  ok. 2000r. średnio co siódma osoba.

Dla gminy Nysa wyżej przedstawione prognozy będą z całą pewnością bardziej ostre z uwagi na fakt nałożenia się jeszcze problemu ekonomicznego i wymuszonej migracji ludzi młodych w poszukiwaniu pracy, co bez wątpienia wpłynie na zdynamizowanie procesu starzenia struktury demograficznej. Pamiętać jednocześnie należy, iż Nysa należy do rejonów o wysokim wskaźniku zaludnienia, co podnosi skalę problemu z uwagi na konieczność zabezpieczenia potrzeb osób starszych w aspekcie pomocy społecznej.

Charakterystyka przyczyn ubóstwa ( fragmenty analizy socjologicznej autorstwa Marka Święsa – Identyfikacja przyczyn ubóstwa )

 z rodzin wielodzietnych i niepełnych, jak również z rodzin żyjących z osobą niepełnosprawną bądź długotrwale chorą.

            Z uwagi na to, iż ubóstwo jest obecnie wysoce złożonym zjawiskiem generowanym głównie przez dwa czynniki tj. społeczno – ekonomiczny               i społeczno – demograficzny, a konkretniej przez zmienne wchodzące                  w zakres tych czynników mianowicie : wskaźnik bezrobocia, wskaźnik rodzin wielodzietnych i niepełnych jak również wskaźnik gospodarstw domowych żyjących z osobą niepełnosprawną lub długotrwale chorą, zasadne jest więc  posłużenie się metodą tzw. wskaźnika miary rozwoju.
Jego zastosowanie pozwala na wieloaspektowe określenie stopnia zagrożenia ubóstwem w poszczególnych gminach województwa opolskiego.

Skala wskaźnika zagrożenia ubóstwem mieści się od „0” do „1”, przy czym najbardziej pożądaną wartością  jest miejsce położone jak najbliżej cyfry 1, gdyż świadczy o niskim poziomie zagrożenia ubóstwem.

Analogicznie wartość wskaźnika o niskim nominale, zbliżonym do wartości „0”,

Informuje o rosnącym zagrożeniu zjawiskiem ubóstwa.

 Proponowane kierunki zmian infrastrukturalnych w systemie pomocy społecznej w aspekcie osób w wiek emerytalnym.

            Bez wątpienia pomoc społeczna w ciągu najbliższych lat nadal będzie pełnić na terenie Nysy kluczową rolę w systemie bezpieczeństwa społecznego, nie wyłączając osób starszych i tych mieszkańców gminy, którzy ze względu na znalezienie się poza rynkiem pracy zmuszeni są do pobierania świadczenia
w formie chociażby posiłku.  Nie oznacza to jednak, iż tkwić będzie w systemie dotychczasowych rozwiązań i struktur. Konieczne są zmiany instytucji pomocy społecznej  dostosowujące instrumenty pomocy  do  aktualnych potrzeb, jak również potrzeb, które wynikają z prognoz i analiz problematyki społecznej.

            W związku z przedstawianymi wcześniej danymi demograficznymi, obrazującymi problem starzejącej się struktury wiekowej, który należy analizować przez pryzmat zmian w ustawie o pomocy społecznej, a konkretnie dotyczącego współfinansowania przez budżet gminny m.in. bardzo kosztownego pobytu pensjonariuszy w domach pomocy społecznej, na pierwszy plan wysuwa się konieczność poszukiwania alternatywnych form działania. 

Taką alternatywą powinny stać się placówki o charakterze półstacjonarnym jak  dzienne domy pobytu świadczące również usługi opiekuńcze, natomiast umieszczenie osoby w domu pomocy społecznej winno być traktowane jako ostateczność, po wyczerpaniu wszelkich możliwości zapewnienia opieki w środowisku naturalnym.

Na potrzeby niniejszej pracy, problem pomocy społecznej zostanie rozpatrywany wyłącznie w aspekcie o osób  w wieku emerytalnym i o obniżonej zdolności psychofizycznej.

Obecnie w ramach  gminnego systemu wsparcia analizowanej grupy  można wyszczególnić cztery zasadnicze grup działań, które w różnorodny sposób wpływają na poprawę życia ww. populacji  naszego  lokalnego środowiska.

Do priorytetowej grupy należy zaliczyć usługi socjalne a przede wszystkim Dzienny Dom Pobytu wraz z Uniwersytetem Trzeciego Wieku, gdyż za ich pośrednictwem polityka społeczna gminny może wywierać kreatywny wypływ na poprawę jakości życia analizowanej populacji.

 Do drugiej grupy zaliczyć należy usługi medyczne wraz z lekarzami rodzinnymi, pielęgniarkami rodzinnymi, oddziałami szpitalnymi.

  Usługi socjalne, w ramach których wyszczególnić należy:

 - Dzienny Dom Pobytu wraz z usługami opiekuńczymi i pomocą w domu podopiecznego

 - Uniwersytet III Wieku

 Wieloaspektowy priorytet rozbudowywania i unowocześniania pomocy środowiskowej  niewątpliwie przyniósłby w krótkim czasie korzyści dla budżetu gminy, unikając tym samym generowania kosztownych miejsc w pomocy społecznej gdyż średni miesięczny koszt pobytu jednego podopiecznego
w domach pomocy społecznej rozpoczyna się od wartości ok. 1 600 zł.

Natomiast na płaszczyźnie społecznej, ośrodki wsparcia dają możliwość kilkugodzinnego przebywania osoby w placówce, nie powoduje zerwania więzi  ze środowiskiem  i z rodziną, dzięki czemu to właśnie ona w dalszym ciągu będzie  ponosić zasadniczy ciężar opieki. Ponadto osoba przebywająca w ośrodku wsparcia nie będzie odizolowywana od działań              
i aktywności społecznej, dzięki czemu jej sprawność intelektualna i fizyczna nie będzie sztucznie obniżana.

            Koniecznością są również zmiany w formie udzielania dotychczasowych usług opiekuńczych, które powinny zostać jak najszybciej skorelowane  z działaniami ośrodków wsparcia, celem efektywniejszego ich udzielania.

W części usługi opiekuńcze winny zostać przekształcone z dotychczasowej formy domowej w formę instytucjonalną świadczoną w ośrodku wsparcia, dzięki czemu można będzie z jednej strony wesprzeć finansowo merytoryczną działalność placówek wsparcia dziennego, z drugiej strony objąć aktywizacją społeczną i rehabilitacją ruchową większą liczbę osób uzyskując lepszą i tańszą efektywność.

Uniwersytet Trzeciego Wieku  w Nysie powstała w październiku 2002r.
w ramach Dziennego Domu Pobytu w Nysie z inicjatywy kierownika Marka Święsa i funkcjonuje na podstawie Statutu DDP, nadanego przez Radę Miejską uchwałą nr LIX/753/2002 z dnia 28 czerwca 2002r.

Podstawową formą działalności UIIIW stanowią wykłady odbywające się w cyklu semestralnym wg opracowywanego programu, który wyznacza kalendarz spotkań uniwersyteckich.       

W 2002r. przeprowadzaliśmy od czterech do pięciu wykładów miesięcznie, obecnie proponujemy naszym słuchaczom od trzech do czterech wykładów tygodniowo, co daje w sumie około dwunastu, piętnastu wykładów miesięcznie.

Wzrost wykładów wynika z ogromnego zapotrzebowania społecznego na tego typu działalność. Emeryci nie chcą marnować czasu  na  zabawy i pikniki przy tzw. kiełbasce, bo to może stanowić jedynie dodatek do bardzie sensownej i efektywniejszej działalności jaką jest poszerzanie wiedzy i horyzontów.

Funkcjonujący przy DDP w Nysie Uniwersytet III Wieku, dzięki propagowaniu budowy nowoczesnego społeczeństwa obywatelskiego skupił wokół tej idei wielu wykładowców, będących uznanymi autorytetami w świecie nauki i życia kulturalnego.

Są wśród nich profesorowie Uniwersytetu Opolskiego, wykładowcy Wyższej Szkoły Zawodowej w Nysie, uznani lekarze praktycy, propagatorzy kultury, poeci.

Warte podkreślenia jest to, iż UIIIW w Nysie, jako jedyny w Polsce funkcjonuje całkowicie społecznie, co oznacza, że wykładowcy nie biorą za swoją pracę żadnego wynagrodzenia.  Nie przeszkadza to nam w pozyskiwaniu wykładowców. Wręcz   przeciwnie, pozorna słabość stała się naszym orężem. Dzięki współpracy z wieloma środowiskami otrzymałem zapewnienie, iż UIIIW w Nysie może liczyć jeszcze w tym semestrze na wykłady czynnych zawodowo profesorów i doktorów z Uniwersytetu Warszawskiego.